News

Het gaat niet goed met de veiligheid van werken in Nederlandse distributiecentra. De Arbeidsinspectie stuitte bij vooraf aangekondigde controles in 80% van de gevallen op overtredingen. Hoe groot het probleem precies is, blijft echter onduidelijk. De Inspectie, vakbond FNV en werkgeversorganisatie TLN constateren alledrie dat het onmogelijk is om precies te weten wat zich binnen de distributiecentra allemaal afspeelt.

In het kort:

De Arbeidsinspectie komt veel problemen tegen met valgevaar, aanrijdgevaar en fysieke overbelasting
Volgens vakbond FNV zijn veel gevaren terug te voeren op een hoge werkdruk en het hoge aandeel flexwerkers
De inspectie komt volgend jaar met cijfers over het aantal arbeidsincidenten in transport en logistiek

De Arbeidsinspectie kwam tot zijn conclusies na een grootscheepse, van tevoren aangekondigde controleactie bij honderdtachtig distributiecentra in heel Nederland. Er waren honderdzestig inspecteurs betrokken bij de operatie, die op 27 september plaatsvond. In totaal moest de dienst 350 keer handhaven. In 28 gevallen (16%) was de situatie zo gevaarlijk dat de werkzaamheden direct zijn stilgelegd.

Uit eerdere inspectieresultaten bij distributiecentra en uit evaluaties van arbeidsongevallen blijkt dat er veel onveilige en ongezonde situaties zijn in deze branche, aldus de inspectiedienst. Een van de onderwerpen waarop de inspecteurs dit jaar de nadruk leggen, is fysieke belasting, vertelt projectleider Jan Westerlaken van de Arbeidsinspectie. Deze vorm van belasting is volgens hem een van de drie belangrijkste arbeidsgerelateerde factoren bij het ziekteverzuim in Nederland, naast blootstelling aan gevaarlijke stoffen en psycho­sociale arbeidsbelasting. ‘In deze sector, waar heel wat getild, ingepakt, gedraaid en gesjouwd wordt, vragen we daar uitdrukkelijk aandacht voor’, aldus Westerlaken.

Soms zijn de problemen voor inspecteurs direct duidelijk. Dan gaat het over te zwaar tillen, boven de schouders tillen of draaiende bewegingen maken in een slechte houding. In andere gevallen is het voor inspecteurs ter plaatse moeilijk vast te stellen of wat ze zien een momentopname is of dat er sprake is van overbelasting. ‘Zij zien medewerkers die bijvoorbeeld pallets opbouwen, of orders verzamelen. Bovendien worden in distributiecentra vaak tijdelijke arbeidskrachten gebruikt, zeker als het gaat om zwaar werk. Dan zie je niet altijd wat de consequenties zijn van overbelasting.’

Om te kijken of alles volgens de regels gaat, is er een verplichte risico-inventarisatie. Westerlaken: ‘Het is aan de werkgevers om die te maken. In zo’n inventarisatie staat of de fysieke belasting acceptabel is. Daar hebben wij tijdens deze actie veel op gehandhaafd.’

Valgevaar

Ook met het valgevaar is het in dc’s vaak slecht gesteld, ziet de Arbeidsinspectie. Westerlaken wijst op de gevaren die in bepaalde gevallen gepaard gaan met werken op entresols. Het gaat daarbij vaak om extra opslagruimte bovenop bijvoorbeeld kantoor- of wachtruimtes. ‘We zien vaak dat daar wel gewerkt wordt terwijl er geen valbeveiliging aanwezig is.’ Soms is op die verhoogde werkplekken wel een vorm van een reling aangebracht, maar dan veelal met een opening op de plek waar pallets worden neergezet. Westerlaken: ‘Bedrijven moeten dan goed nadenken hoe die opening goed afgeschermd kan worden wanneer er mensen aan het werk zijn. Daarvoor zijn prima oplossingen verkrijgbaar in de markt, zoals kantelhekken die naar binnen en naar buiten gekanteld kunnen worden, waardoor pallets op de entresol bereikbaar zijn en er toch geen valgevaar meer is.’

Dat het risico op valgevaar voor de inspectie menens is, blijkt volgens Westerlaken uit het aantal stilleggingen voor overtredingen op dit gebied. Bij de controleactie in september ging het om twintig gevallen. ‘We hebben daarbij gezegd dat bedrijven op die plekken niet verder mochten werken zolang het niet opgelost was. Als iemand kan vallen van een hoogte groter dan tweeënhalve meter, is dat een ernstig gevaar. Die incidenten kunnen dodelijk zijn. Ga je op zo’n plek toch aan het werk, dan heb je wel een probleem. Dan maken we proces verbaal op en kan het zelfs komen tot strafrechtelijke vervolging.’

Aanrijdgevaar is ook een van de grote risico’s in distributiecentra, constateert Westerlaken. ‘We zien toch nog heel vaak dat de transportroutes van materieel verweven zijn met looproutes. Dat er niet of onvoldoende goed is nagedacht over hoe je die twee van elkaar kunt scheiden. Daarom dringen we aan op het maken van een verkeersplan. Dat is een plan waarbij je systematisch de risico’s van aanrijdingen met elkaar doorneemt. Is de belijning op orde? Zijn de looproutes veilig? Zijn er gescheiden doorgangen voor voetgangers en rijdend materieel? Wij zien tijdens inspecties regelmatig dat de doorgangen te smal zijn terwijl er zowel heftrucks als voetgangers doorheen moeten. Dat kan heel onveilig zijn, zeker als je weet hoe hard heftrucks soms rijden.’

Toch zijn er voldoende handvatten om tot veilige verkeerssituaties te komen, zegt Westerlaken. Zo staat in de arbocatalogus, die wordt uitgegeven door het Sectorinstituut Transport & Logistiek, hoe bijvoorbeeld een verkeersplan eruit moet zien. ‘Het mooie daarvan is dat de catalogus regel wordt in een sector zodra hij door ons getoetst is. Iedereen in de sector moet dan zo werken als in de arbocatalogus staat omschreven. Als wij zien dat er een aantal elementen ontbreekt, dan vragen we bedrijven om hun plan aan te passen. En dat hebben we dus best vaak gedaan; in bijna de helft van de inspecties is het verkeersplan niet op orde.’

Werkbakken

Naast de stilleggingen vanwege valgevaar, dwongen de inspecteurs ook vier keer een staking van de werkzaamheden af vanwege onveilige situaties met werkbakken. In distributiecentra worden die bakken vaak gemonteerd op een heftruck, om gemakkelijker op hoogte te kunnen werken. ‘Dat mag’, zegt Westerlaken. ‘Maar dan moet het wel gaan om een combinatie van bak en heftruck die met dat doel op de markt is gebracht. Wij komen echter ook tegen dat het om geïmproviseerde combinaties gaat, waarbij de werkbak niet past bij de heftruck. We zien zelfs zelfgemaakte bakken die niet zijn goedgekeurd.’

Tijdens de controleactie legde de Arbeidsinspectie het werk in enkele gevallen ook stil vanwege onveilige machines en stellingen die niet voldeden aan de eisen. Het ging daarbij bijvoorbeeld om stellingen die zodanig beschadigd of onvoldoende stevig waren dat het gevaar bestond dat ze zouden kantelen of instorten. Ook ontbrak regelmatig de aanrijdbeveiliging op stellingen, waarvoor het bedrijf dan een waarschuwing kreeg.

Geen verbetering

De resultaten van de recente inspectie-actie komen grofweg overeen met die van een vorige actie in 2022. Er lijkt dus geen verbetering te zijn. Toch is die conclusie volgens Westerlaken op basis van de controleactie niet zomaar te trekken. ‘Nederland wordt steeds meer een distributieland en er komen nog steeds distributiecentra bij. Op die duizenden dc’s die er zijn, zijn onze inspecties natuurlijk nog steeds maar marginaal.’

Brancheorganisatie TLN laat in een reactie weten de resultaten van de Arbeidsinspectie te herkennen. ‘Veiligheid en arbo zijn onderwerpen die regelmatig in onze besturen en bijeenkomsten met ondernemers terugkomen. Onze boodschap aan onze leden is ook: veiligheid voor alles.’ Een TLN-woordvoerder wijst er daarbij op dat TLN vijfduizend leden heeft, waarvan een groot deel geen magazijn heeft. ‘Die ondernemers richten alleen vervoer in. We hebben geen beeld wat zich in ieder individueel bedrijf afspeelt.’

Volgens de zegsman zijn arbo, preventie en duurzame inzetbaarheid onderwerpen waarvoor de brancheorganisatie vaak aandacht vraagt in communicatie met haar leden, bijvoorbeeld in de vorm van hulp bij het maken van risico-inventarisaties. TLN is ook bij de landelijke inspectiedag aanwezig geweest, op uitnodiging van de inspectie. Die kennis wordt gebruikt om betere voorlichting te geven aan leden, zegt de woordvoerder. ‘Het is aan ieder individueel lid om het arbobeleid op een juiste manier in de bedrijfsvoering in te voeren. Onze invloed op de duizenden magazijnen is beperkt. Daarom pleiten we als ondernemersorganisatie voor meer handhaving en toezicht, om een echte verbetering te realiseren.’

Schrijnend

Ook volgens vakbond FNV is het moeilijk om zicht te krijgen op de veiligheid en werkomstandigheden in distributiecentra. ‘Er gebeuren veel dingen die we niet zien of die worden weggemoffeld’, zegt FNV-bestuurder handel Margje van der Woude. ‘Ik ben daarom heel blij dat de Arbeidsinspectie bij die bedrijven langsgaat. Handhaving is vaak ver te zoeken.’

Er gebeuren veel dingen die we niet zien of die worden weggemoffeld

De vakbondsvrouw hoort van de FNV-achterban dat de werkdruk in distributiecentra hoog is, ‘vooral tijdens piekperiodes zoals aan het einde van het jaar. Veel bedrijven werken dan met productienormen, die veel druk leggen op het personeel’. De FNV-bestuurder is onder meer vertegenwoordiger voor de vakbond bij de distributiecentra van een grote supermarktketen. ‘Wat ik daar soms zie is echt schrijnend. Normaalgesproken vraagt een werkgever aan de medewerker om over te werken. Hier is dat echter andersom en moet de medewerker aan de baas vragen om een keer niet over te werken.’

Van der Woude wijst verder naar het hoge aandeel arbeidsmigranten in de Nederlandse dc’s. ‘Het verloop is heel hoog, waardoor fouten veel meer voorkomen. Magazijnwerk is voor 90% flexwerk, slechts 10% van de medewerkers zijn vaste krachten. Dat zou omgekeerd moeten zijn, de balans is zoek. Het gaat hier om bedrijven die geld genoeg hebben om te investeren in veiligheid en werknemers.’

Meldingsplicht

Werkgevers zijn verplicht ongevallen te melden bij de Arbeidsinspectie. Ondanks die meldplicht beschikt de inspectieorganisatie niet over cijfers over het aantal ongelukken in distributiecentra. Wel is er de Monitor Arbeidsongevallen van de Arbeidsinspectie, waaruit blijkt dat ‘vervoer en opslag’ in absolute zin in de hoogste risicocategorie valt. Omgerekend naar het aantal ongevallen per duizend werknemers, daalt de branche iets, maar het werk in transport en logistiek blijft samen met industrie, bouw en handel debet aan het grootste aantal arbeidsongevallen.

Op dit moment werkt Arbeidsinspectie aan een rapport dat meer licht moet werpen op hoe het precies gesteld is met het aantal arbeidsincidenten in transport en logistiek. Die cijfers worden in het voorjaar verwacht. Westerlaken: ‘Precieze aantallen zijn nu nog niet beschikbaar, maar over het algemeen kun je wel stellen dat er meer ongevallen gebeuren bij kleinere bedrijven dan bij grotere bedrijven en meer bij jonge of onervaren medewerkers dan bij oudere werknemers.’

Herinspecties

De Arbeidsinspectie maakt er een gewoonte van om inspecties ook op te volgen. Dat is ook na de recente actie het geval, zegt Westerlaken. ‘Er komen in ieder geval herinspecties waarbij we teruggaan om te kijken of bedrijven inderdaad de noodzakelijke maatregelen hebben genomen. In beginsel doen we dat in 100% van de gevallen, maar het hangt ook af van de capaciteit die we hebben.’

Volgens Westerlaken zijn warehousing-partijen ‘best goed’ in het oppakken van zaken die tijdens inspecties aan het licht komen. ‘Althans, dat hebben we in het verleden gezien. Als we terugkomen na een eerdere controle, zijn er over het algemeen verbeteringen aangebracht. Of dat nu ook zo is, moeten we nog zien.’

Dit jaar heeft de Arbeidsinspectie daarom naar eigen zeggen al meer dan driehonderd inspecties uitgevoerd en dus ook de actiedag gehouden.