News

De Europabrede invoering van de zogenoemde smart tacho 2, een van de laatste maatregelen uit het Mobiliteitspakket, verloopt verre van vlekkeloos, met een last-minute coulanceregeling, halfbakken beveiliging en zorgen over extra kosten.

In het kort:

De nieuwe versie van de slimme tachograaf is sinds maandag in de hele EU verplicht in nieuwe trucks
De beschikbaarheid is echter niet op orde, waardoor de RDW een coulanceregeling heeft ingesteld
Formeel is er sprake van een ’transitietachograaf’, omdat de benodigde beveiliging ontbreekt
Ondernemers vrezen voor hoge kosten als straks ook oudere voertuigen moeten upgraden

De datum waarop de smart tacho 2, de nieuwe versie van de slimme tachograaf, verplicht is geworden voor nieuwe voertuigen zwaarder van 3,5 ton, maandag 21 augustus 2023, was een harde deadline, zo verzekerde de Europese Commissie de afgelopen jaren keer op keer. En dat zorgde de afgelopen tijd voor steeds meer bezorgdheid. Transportondernemers zagen de door Brussel uitgekozen datum steeds dichterbij komen zonder dat leveranciers over de brug kwamen met de benodigde tachograafapparatuur.

Zelfs op de dag van de smart tacho 2 maar mondjesmaat beschikbaar, van welgeteld één leverancier: het Duitse VDO. Het Amerikaanse Stoneridge moet de productie nog opstarten nadat het vorige week een typegoedkeuring kreeg.

Verplichte retrofit

De gebrekkige beschikbaarheid is een groot probleem, want alle nieuw te registreren voertuigen zwaarder dan 3,5 ton moeten sinds 21 augustus voorzien zijn van de nieuwste generatie (‘G2V2’) van de slimme tachograaf. En daar blijft het niet bij, want over anderhalf jaar volgt een verplichte retrofit voor bestaande voertuigen die internationaal actief zijn. Voertuigen die tot nu toe een ‘gewone’ digitale tachograaf hebben, moeten per 1 januari 2025 voorzien zijn van de tweede versie van de smart tacho. Voor voertuigen met een smart tacho 1 ligt deze datum op 19 augustus 2025 en per 1 juli 2026 geldt het ook voor alle internationaal rijdende voertuigen vanaf 2,5 ton.

Brancheorganisaties als Bovag en Rai Vereniging zagen al langer aankomen dat de deadline onhaalbaar zou blijken en hebben daarom herhaaldelijk bij de overheid aangedrongen op een overgangsregeling. Temeer omdat grote drukte werd verwacht in aanloop naar de inwerkingtreding van de nieuwe regels. Het betekent volgens de organisaties meer bedrijfswagens die worden aangeboden voor een keuring en grote drukte bij inbouwbedrijven.

40% meer trucks

De waarschuwingen bleken in juli al gegrond. In die maand werden in Nederland 1.436 nieuwe trucks geregistreerd, 40% meer dan in dezelfde maand vorig jaar (1.024). Brancheorganisatie Bovag verwachtte toen dat er door de introductie van de tweede generatie van de smart tachograaf tot 21 augustus alleen maar meer tenaamstellingen zouden plaatsvinden.

Omdat de nieuwe tachografen niet op tijd in voldoende aantallen leverbaar zijn, heeft de RDW op verzoek van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat een coulanceregeling in het leven geroepen die het mogelijk maakt om voertuigen nog met een slimme tachograaf van de eerste generatie uit te rusten. Dat kan bijvoorbeeld door anders om te gaan met de datum van de eerste toelating (de ‘DET’). Normaal gesproken wordt die datum vastgesteld tijdens de tenaamstelling van een voertuig. Dealers konden de afgelopen tijd echter de RDW vragen hiervan af te wijken en de DET direct op een datum voor 21 augustus te zetten, waardoor zij niet verplicht werden een smart tacho 2 in te bouwen.

De tweede maatregel is wat de RDW ‘een verruiming van de planningshorizon’ noemt. Voertuigen kunnen daarbij na aanmelding nog tot 31 december van dit jaar gekeurd worden maar vervolgens een antedatering van de DET vóór 21 augustus krijgen, om zo eveneens aan de verplichte tacho-update te ontkomen.

GPS

De smart tacho 2 wordt straks niet alleen gebruikt voor de handhaving van de rij- en rusttijden maar ook voor controle op cabotage en detachering. Daarom zijn nieuwe functionaliteiten toegevoegd, waarvan de belangrijkste een GPS-systeem is dat automatisch grenspassages en de locatie bij laden en lossen registreert, zodat bijgehouden kan worden in welke landen de chauffeur welke activiteiten uitvoert. Verder slaat de tachograaf tussentijds elke drie uur de locatie van de truck op, en ook aan het begin en het einde van de werkdag gaat een plaatsbepaling het systeem in.

Door al die functies is het extra belangrijk dat het GPS-signaal goed beveiligd is, om spoofing (aannemen van een valse identiteit) en ander gesjoemel tegen te gaan. Brussel had aanvankelijk besloten dat de smart tacho 2 uitgerust moet worden met state-of-the-art beveiliging volgens het zogenoemde OSMNA-protocol. De extra beveiliging is echter nog altijd niet gereed. Er is daardoor nu sprake van een ‘transitietachograaf’, waarbij alle functionaliteiten van de smart tacho 2 werken, maar zonder het nieuwe extra beveiligde satellietsignaal.

Software-update

Brussel verwacht dat de GPS-beveiliging op een later moment alsnog kan worden toegevoegd aan de slimme tachograaf. Dat zou dan moeten gebeuren via een software-update. Na een lobbyoffensief door onder meer de Nederlandse branchevereniging TLN heeft de Europese Commissie echter besloten dat die update voorlopig niet verplicht wordt gesteld. De Commissie behoudt zich wel het recht voor om op een later moment alsnog met een verplichte update naar de nieuwe software te komen.

Het bezwaar van TLN zat met name in de onverwachte extra kosten. Die wegen niet op tegen het extra voordeel van de update, stelt de brancheorganisatie. TLN schat deze kosten voor Nederland in op 10,5 miljoen euro, terwijl ondernemers ook al geconfronteerd worden met hoge kosten van de verplichte retrofit waarbij bestaande tachografen binnen enkele jaren vervangen moeten worden. Ook ondernemers met relatief jonge trucks zullen immers ruim voor de voertuigen zijn afgeschreven moeten investeren om het hele wagenpark te voorzien van nieuwe tachografen. Naast een forse kostenpost zal dit ook een uitdaging worden voor de planning.